Çağdaş Türkiye’nin kuruluş öyküsü içinde İzmir; Türkiye Cumhuriyeti’nin inşa sürecinde önemli bir rol üstlenmiştir. Bu görev; Mustafa Kemal Paşa tarafından Türk devriminin her aşamasında bizatihi İzmir’e verilmiştir. Kozmopolit bir liman kentinden yine dışa açık milli bir İzmir yaratabilme sevdası 9 Eylül 1922 den itibaren İzmir’i Cumhuriyet devrimleriyle bütünleştirmiştir. Daha Cumhuriyet ilan edilmeden 17 Şubat 1923 yılında İzmir ‘de toplanan “ İktisat Kongresi” yeni Türkiye’nin izleyeceği ekonomi politikalarının saptanmasında ve “ Milli İktisat Andı”yla siyasal bağımsızlığı ekonomik bağımsızlıkla taçlandırma anlayışının bir göstergesiydi. Bu bağlamda “ İktisat Kongresi” nin İzmir’de toplanması bir rastlantı değildir.

YENİ CUMHURİYETİN EKONOMİ OMURGASI OLUŞTURULDU

İzmir'in Kurtuluşundan 5 ay sonra ve Lozan Antlaşması'nın imzalanmasından 4 ay önce toplanan Türkiye İktisat Kongresi Anadolu kurtuluş hareketinin iktisadi yönünü göstermesi bakımından, son derece önemlidir. İtilaf Devletleri tarafından Lozan Antlaşması ile devam etmesi istenilen Osmanlı Devleti'nin ekonomisinde ciddi hasarlara yol açmış kapitülasyonların ve diğer imtiyazların kabul edilemeyeceği kongrede belirtildi. Ekonomik sorunları aşmak, savaştan yeni çıkan halkın kalkındırılması ve onlara yol gösterilmesi gibi konular üzerinde duruldu. 17 Şubat 1923’te Gümrük civarında önceleri Osmanlı Bankası deposu olarak kullanılan İkinci Kordon’daki Aram Hamparsumyan mağazalarında yapılan, dönemin İktisat Vekili Mahmut Esat Bozkurt’un yoğun emekleriyle Divan Başkanlığına Kazım Karabekir, Divan Katipliğine Ahmet Hamdi (Başar) ‘ın getirildiği kongrede ele alınacak sorunlardan bazılarını kongre heyeti; Türkiye'de kredi meselesi, istihsalin tanzimi, gümrük meselesi, vergiler, vesait-i nakliye başlıkları altında ayrıntılı bir rapor şeklinde işleyerek; 23 Şubat 1923'de yayınlamıştır. Türkiye'nin çiftçi, tüccar, sanayi ve işçi zümrelerinden seçilen 1135 üyenin katıldığı bu kongrede bu grupların hazırladığı "Misak-ı İktisadî Esasları" tartışıldı ve kabul edildi.Kongrede ortaya atılan önlemlerin hemen hepsi tek bir temel hedefe yöneliyordu: Bir milli ekonominin kuruluşunu ilerletmek ve doğmakta olan Cumhuriyet Devletinin sosyo-ekonomik temelini kısa sürede oluşturacak ekonomik güçleri geliştirmek.

MUSTAFA KEMAL'' BU KONGRE ERZURUM,SİVAS KONGRESİ KADAR ÖNEMLİDİR''

Gazi Mustafa Kemal Kongreyi açış konuşmasında; “ Efendiler, Yüce Kurulunuzla bugün başlamış olan Türkiye İktisat Kongresi çok önemlidir. Çok tarihîdir. Nasıl ki Erzurum Kongresi felâket noktasına gelmiş olan bu milleti kurtarmak hususunda Misak-ı Millî‟nin ve Anayasanın ilk temel taşlarını sağlamada neden olmuş, etken olmuş öncü olmuş ve bundan dolayı tarihimizde, millî tarihimizde en önemli ve yüksek hatırayı yaratmış ise, kongreniz de milletin ve memleketin yaşantısını sağlayarak, gerçek kurtuluşuna yardımcı olacak kanunun temel taşlarını ve esaslarını ortaya koymak suretiyle tarihte çok büyük bir ad ve çok kıymetli bir yer almış olacaktır. Bu kadar önemli ve tarihî kongrenizi açmak şerefini bana vermiş olmanızdan dolayı teşekkürler ederim. Ve böyle bir kongreyi yapanlar sizlersiniz. Bundan dolayı sizleri tebrik ederim” şeklinde değerlendirmiştir.